Zimne krematorium. Reportaż ocalałego z zagłady

Odzyskane po latach dzieło literatury poświęconej Holokaustowi, napisane przez dziennikarza, poetę i ocalałego z zagłady Józsefa Debreczeniego.

Najbardziej bezpośrednia konfrontacja z grozą obozów koncentracyjnych, jakiej kiedykolwiek doświadczyłem w lekturze. To również subtelna, choć zaskakująca refleksja na temat tego, czym jest próba zmierzenia się z tymi okropnościami za pomocą słów. [...] Debreczeni utrwalił panoptyczny obraz piekła, jednocześnie osobisty i wspólnotowy.

―„New York Times" Skarb. [...] Wspomnienia Debreczeniego stanowią znaczący wkład w literaturę Holokaustu, to książka, która poszerza nasze rozumienie „życia" w Auschwitz.

―„Wall Street Journal" Literacka perła. [...] Świadectwo Holokaustu godne Primo Leviego.

―„The Times of London" József Debreczeni, węgierski dziennikarz i poeta, trafił do obozu Auschwitz w maju 1944 roku. Gdyby podczas selekcji na rampie został skierowany na lewo, miałby przed sobą jeszcze około czterdzieści pięć minut życia. Jako jeden ze „szczęśliwców" został wysłany na prawo, czego konsekwencją było dwanaście przerażających miesięcy niewoli i katorżniczej pracy w trzech podobozach KL Gross-Rosen, wchodzących w skład kompleksu AL Riese w Górach Sowich. Kalwaria pisarza zakończyła się w „zimnym krematorium", jak nazywano obóz szpitalny Dörnhau, gdzie więźniowie - zbyt słabi, aby pracować - oczekiwali egzekucji.

Debreczeni swoje doświadczenia zawarł w Zimnym krematorium, jednym z najsurowszych, najbardziej bezlitosnych oskarżeń pod adresem nazizmu, jakie kiedykolwiek sporządzono. Zimne krematorium po raz pierwszy opublikowano po węgiersku w Jugosławii w 1950 roku. W rodzinnym kraju autora książka ukazała się dopiero w 2024 roku. Po ponad 70 latach to arcydzieło, które niemal zaginęło w czasie, jest dostępne w osiemnastu językach i zajmuje należne miejsce wśród największych dzieł literatury Holokaustu.