Wspomnienia. Wojna wśród niewyzyskowanych sposobności

Przeczytałem niedawno list do redakcji jednego z pism, którego autor wypowiedział zdanie, że więzieniem należy karać każdego generała czy polityka, który napisze jeszcze pamiętniki wojenne, lub wypowie swój sąd o wojnie i jej prowadzeniu. Życzenie takie nie może wpłynąć zachęcająco na pragnącego spisać swe wspomnienia z wojny.

Pojmuję to, że laik znudzi się, czytając ciągle krytyki wojskowe i powie sobie wreszcie, że „szkoda płakać nad rozlanym mlekiem". A przecież tysiące żyjących, przede wszystkim dzieci nasze, a także i następne pokolenia, będą chciały dowiedzieć się co myśleliśmy o przebiegu wojny my, którym stanowiska pozwoliły przyglądnąć się z bliska zdarzeniom wojennym. Oczekują oni tego, byśmy wypowie­dzieli nasze zdanie i nasze wrażenia. Należy bowiem ułatwić roz­strzygnięcie w przyszłości pytania:

„Czy przegranie przez nas wojny było konieczne i które oso­bistości, względnie jakie stosunki zawiniły, żeśmy ją przegrali?".

Słyszy się także nieraz zdanie, że łatwo jest krytykować dzia­łania i zaniedbania teraz, gdy ich skutki są już widoczne. Moje poło­żenie jest o tyle korzystne, że podczas całej wojny pisywałem co­dziennie krótkie listy do mej żony, obecnie więc mogę ograniczyć się jedynie do uzupełnienia tego, co wtedy napisałem.

Zdecydowałem się oddać społeczeństwu moją książkę, chociaż podzielam wątpliwości, czy nadeszła już pora, w której można także o każdej drobnostce wydać sprawiedliwy sąd.

Charlottenburg w marcu 1923.

Hoffmann generał major.
~fragment pochodzi ze Wstępu