Szkoła Prawa. Rozważania o państwie

Rozważania o państwie systematyzują wątki zawarte we wcześniejszych pracach. Emanuje z nich ogromna erudycja autora i zarazem dążenie do zbudowania słownika głównych pojęć nauki o państwie, takiej jak ją pojmował autor. Są to refleksje w znacznych fragmentach oryginalne i tym godniejsze uwagi, że stanowią syntezę poglądów kształtowanych przez kilkadziesiąt lat.

Podstawą potoczystych, urodziwą polszczyzną napisanych wywodów Czesława Znamierowskiego jest jego rozległa znajomość dzieł filozoficznych, socjologicznych, historycznych i prawniczych.; Problematyka państwa ukazana jest w rozległej perspektywie zagadnień kulturowych, politycznych, prawnych i społecznych. Trafność wielu stwierdzeń i spostrzeżeń autora zapewne wywoła zdumienie niejednego współczesnego czytelnika. Jednakże (...) do jakiego państwa lub do jakich państw odnoszą się rozważania autora (...) Czesław Znamierowski nie pisze o żadnych konkretnych państwach czy typach państw, ani historycznych, ani współczesnych. Zajmuje się on państwem jako takim, jego zasadniczymi rysami, państwem jako pewną ukształtowaną, Istniejącą w ciągu setek lat specyficzną instytucją życia zbiorowego. Można więc powiedzieć, że uprawia naukę o państwie jako dyscyplinę przede wszystkim filozoficzną (...).

"(...) pisał Czesław Znarnierowski w czasach, kiedy w Polsce i w innych krajach tzw. realnego socjalizmu urzędowo obowiązywały pseudonaukowe marksistowsko-leninowskie dogmaty. Autor nie tylko im nie uległ, ale wydawał się zupełnie immunizowany na naciski ideologiczne. Autorytet, którym się cieszył, oraz unikanie bezpośredniej konfrontacji z rzecznikami nowych, świeckich "prawd objawionych" pozwalały mu zachować względną niezależność w czasach, które żadnej niezależności nie sprzyjały". "Jego (...) wielotematyczny dorobek naukowy (...) zasługuje na przypomnienie i trwałą obecność w polskiej humanistyce i jurysprudencji. Wiele z jego idei zyskało już rangę doniosłych dokonań, np. wyróżnienie norm aksjologicznych i tetycznych oraz stworzenie koncepcji sytuacji prawnej i systemu prawnego jako układu zbudowanego z norm imperatywnych i konstrukcyjnych. Zasługą Czesława Znamierowskiego jest również to, że w refleksjach nad państwem i prawem zerwał z ciasnym normatywizmem charakteryzującym znaczną część polskiej literatury teoretyczno-prawnej w okresie II Rzeczypospolitej i w latach PRL-u. W swoich studiach (...) odwoływał się przede wszystkim do czynników społecznych i ich zmieniającej się konfiguracji. Te i inne okoliczności przemawiają za traktowaniem twórczości Czesława Znamierowskiego nie tylko z uwagą i należytym pietyzmem, lecz także jako źródła inspiracji w dyskusjach nad współczesnymi problemami społecznymi, państwowymi i prawnymi.